جستجوی اخبار و مطالب

در قانون جوانی جمعیت که حدود چهار سال از تصویب و اجرای آن می گذرد تلاش شده است که با تدوین برخی سیاست های انگیزشی؛ فرزندآوری ترویج شود اما واقعیت این است که نتیجه اجرای این اقدامات به جز در موارد اندک آنطور که انتظار می رفت نتوانسته خانواده های ایرانی را برای داشتن فرزند بیشتر ترغیب کند.

به عقیده کارشناسان و پژوهشگران اجتماعی، برایند قوانین انگیزشی فرزندآوری تنها بر بعد اقتصادی خانواده متمرکز و به سایر موانع و گره های این موضوع که اتفاقا در واگویه های مردم نقل می شود کمتر پرداخته شده است.

این در حالیست که جستاری بر روایت های کف جامعه در باره این موضوع، دریچه ای نو به گره های فرزندآوری و دلایل امتناع خانواده ها از آن می گشاید که کند و کاو و طبقه بندی آن ها می تواند به وضع قوانین و ساز و کارهای حمایتی نتیجه بخش منتهی شود.

در همین پیوند ایرنا در گفت و گو با دکتر فاطمه زهرا اسحاقی کوپایی، مدرس دانشگاه فرهنگیان، دبیر «کارگروه رصد و شناسایی قرارگاه جمعیتی جبهه فرهنگی انقلاب» استان اصفهان، پژوهشگر و کوشنده میدانی حوزه جوانی جمعیت به بررسی آنچه در باره فرزندآوری میان گروه ها و سطوح مختلف جامعه روایت می شود پرداخته است:

ایرنا: با توجه به تحقیقات میدانی و گفت و گوی چهره به چهره که با اقشار مختلف مردم داشته‌اید؛ آن ها مهمترین دلایل تعویق یا امتناع از فرزندآوری را چگونه بیان می کنند؟

- به طور کلی و به عنوان مقدمه باید بگویم به پشتوانه تجربیات میدانی طی سال‌های متمادی در حوزه جمعیت که محصول شنیدن و دقت در روایت‌های گروه‌های مختلف مردمی در باره دلایل امتناع از فرزندآوری است برخلاف آنچه به نظر می‌رسد عامل اقتصاد و شرایط مالی تنها یکی از دلایل پرهیز از فرزندآوری است. تنگناهای مالی در این واگویه ها عامل اول نیست بلکه تعدادی گره‌های ذهنی در حیطه‌های اجتماعی و فرهنگی هستند که تاثیرات بسیار عمیق‌تر و بیشتری بر مقوله فرزندآوری دارند که آن ها را در قالب فردی و اجتماعی طبقه بندی کرده ایم.

ایرنا: دغدغه های ذهنی والدین و قالب فکری زوجین چگونه فرزندآوری را تحت شعاع قرار می دهد؟

- گفت و گو را با پرسش خوبی آغاز کردید؛ «دغدغه‌های والد محور» یکی از مهمترین موضوعاتی است که در حیطه تاثیرات فردی مطرح می‌شود و شامل نگرانی‌هایی است که بطور مستقیم والدین را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این نگرانی ها شامل احساس ناامنی شغلی به واسطه افزایش تورم، تعدیل نیروی کار، ناامنی اقتصادی، اختلاف سطح طبقاتی اقتصادی و اجتماعی شدید، رواج فخر فروشی‌ قشر مرفه در شبکه‌های مجازی که توقع افراد از زندگی را به طرز نامعقولی بالا می‌برد و اجازه لذت از داشته ها را از افراد می‌گیرد، کمال گرایی و مسوولیت پذیری افراطی، اختلافات بین زوجین، بی اعتمادی به یکدیگر که منجر به احساس ناامنی در حفظ ارکان خانواده می‌شود، نگرانی از نحوه تربیت فرزندان با توجه به شرایط نامناسب اجتماعی و ظهور انواع ناهنجاری‌ها و بزهکاری‌ها از عوامل موثر در این حوزه است.

ایرنا: بیشتر زوجین در زمان حاضر بر این باورند «بچه داری» یک کار سخت و طاقت فرساست. برایند یافته های کیفی شما از این مساله چیست؟

- درست است؛ در صحبت با طیف های مختلف زوجین، آن ها از سختی‌های بچه‌داری از جمله شب بیداری و اجبار به مراقبت دائم صحبت کرده اند. همچنین عقیده به اینکه دیگر اعضای خانواده نباید در نگهداری و مراقبت از نوزاد کمک کنند زیرا دخالت در تربیت فرزند ناپسند تلقی می شود به طور عجیبی رواج پیدا کرده است؛ این در حالی است که اطرافیان با تجربیاتی که دارند در بسیاری مواقع چه بسا بهتر از زوجین می توانند رفتارهای مناسب تربیتی در برابر کودکان ارائه کنند.

ایرنا: از مهمترین موضوعاتی که «مادران شاغل» آن را برای گریز از فرزندآوری بهانه می کنند، شغل و فعالیت های اجتماعی آن ها بیرون از خانه است. نتایج بررسی های شما در باره این موضوع چه می گوید؟

- امروزه ارتباطات خانوادگی و فامیلی بسیار کاهش یافته که این مساله منجر به کاهش حمایت روانی و عاطفی اطرافیان حین و بعد از فرزندآوری می‌شود. زنان شاغل مجبورند به جای بهره‌مندی از حمایت وابستگان نسبی و سببی از پرستار کودک استفاده کنند که خود نگرانی‌های جدیدی مانند تحمیل هزینه مضاعف، نحوه برخورد و سطح مراقبت پرستار از فرزندشان برای آن ها ایجاد می کند. اما اتفاق نویدبخش اینکه زوجین با تولد فرزند خود به پختگی خاصی می رسند که تا پیش از والد شدن نداشته اند و تعهد و علاقه و دلبستگی شان به زندگی مشترک نیز بیشتر می گردد.

همچنین روایت‌های افراطی در باره مراقبت‌های دوران بارداری از جمله تاکید بر استراحت و ترک فعالیت‌های عادی روزمره و شغلی، انجام سونوگرافی‌های متعدد و غیر ضروری و غربالگری‌هایی که به اذعان پزشکان و متخصصان زنان و زایمان، نتایج کاملاً متقنی هم ندارد بیشتر باعث نگرانی و اضطراب مادر می‌شود.

این نگرانی های در حالی بیان می شود که بارداری و زایمان یک فرایند کاملا طبیعی است که از زمان خلقت بشر تاکنون وجود داشته و مخصوص انسان هم نیست و خداوند بر اساس علم و حکمت خود، تمام نیازهای مادر و جنین را فراهم نموده و مادر باردار با مقدار کمی مراقبت می تواند بدون توقف زندگی عادی، این دوره را به خوبی طی کند.

ایرنا: با پایش مجموعه روایت ها و واگویه هایی که درباره فرزندآوری شنیده‌اید؛ به نظر شما کدام دغدغه ها نوظهور و مختص پدر و مادرهای امروزی است؟

- فکر می کنم ترویج فرهنگ «کمال گرایی» در تربیت فرزندان دغدغه جدید و تازه ای است که پیش از این وجود نداشته است. در این تفکر برای فرزند دار شدن باید همه شرایط زندگی از جمله وضعیت روحی و جسمی زوجین و موقعیت اجتماعی، اقتصادی و آموزشی خانواده در سطح خوب فراهم باشد تا بتوان به فرزند دار شدن فکر کرد.

از طرفی بیشتر زوجین هم حتی در صورت برقراری این شرایط به یک فرزند اکتفا می کنند تا فرصت و شرایط کافی برای او فراهم باشد. زوجین اما از این نکته غافل‌اند که رشد طبیعی و صحیح کودک زمانی اتفاق می‌افتد که او به عنوان یک موجود اجتماعی، بیشترین فرصت برای تعامل و ارتباط گیری با همسالان داشته باشد.

موضوع دیگر اینکه واقعیت‌های تاریخ بشری نشانگر آن است که موفقیت، شادی و خوشبختی انسان‌ها در گرو زندگی در محیط‌های کاملاً مرفه نیست، زندگی بیشتر مخترعان، دانشمندان و افراد برجسته، گواه بر این است که تربیت و رشد کودکان صرفا منوط به این عوامل نیست و اگر اولیا یک محیط شاد و طبیعی برای رشد فرزندان فراهم آورند آنها امکان موفقیت و کشف استعدادهای بیشتری خواهند داشت.